Reflecteren, meer dan evalueren
In de Dikke van Dale is het eerst aangegeven synoniem voor reflecteren ‘terugkaatsen’ of ‘weerspiegelen’. Hoewel verwant ligt de betekenis die hier wordt bedoeld dichter bij het tweede synoniem van ‘nadenken over’. Bijbehorende zelfstandige naamwoorden zijn reflectie als beschouwing, overdenking en overweging. Daarmee weten we dat reflecteren een denkproces is maar we weten nog niet wanneer of waarover de adviseur zou moeten nadenken. Daartoe moeten we de vakliteratuur induiken. Eén van de grondleggers is Donald Schön die reflecteren beschreef als een voortdurend proces, een dialoog van de professional met zijn omgeving of vraagstuk.
Dit is nodig omdat de professional niet werkt met standaardoplossingen voor standaardvragen maar met complexe vraagstukken die om unieke oplossingen vragen. Dit geïntegreerd proces van denken tijdens het doen, van improvisatie in het handelen, van continu onderzoeken, uitproberen en bijsturen noemt Schön reflection-in-action. Dit onderscheidt hij van reflection-on-action dat betrekking heeft op het evalueren van de effecten van het handelen ten opzichte van de vooraf gestelde doelen. Beide vormen van reflectie vragen om het open blijven staan voor alle effecten van je handelen en het expliciteren van je knowing-in-action, het onbewust geworden weten hoe te handelen. Verder onderscheidt hij nog reflection-on-reflection-in-action wat kan worden beschouwd als de reflectie op je eigen reflecteren.
Geschreven door Brechtje Kessener
