Reflectie is meer dan denken over wat je hebt gedaan; het is een uitnodiging om te voelen, te ervaren en te groeien. Het Vierstoelenmodel biedt een fysieke en speelse manier om je innerlijke dialoog te verkennen en te verdiepen. Door letterlijk plaats te nemen op verschillende stoelen, krijg je inzicht in de diverse stemmen binnenin jezelf en hoe deze je handelen beïnvloeden.
De vier stoelen
Het model bestaat uit vier stoelen, elk representatief voor een aspect van je innerlijke dialoog:
- Denken: hier geef je woorden aan je gedachten, oordelen en overtuigingen.
- Voelen: op deze stoel verken je je emoties en behoeften.
- Verruimend denken: je kijkt met humor en relativeringsvermogen naar je gedachten.
- Verruimend voelen: je accepteert en omarmt je gevoelens met compassie.
Door fysiek van stoel te wisselen, maak je de beweging van denken naar voelen en terug. Dit proces helpt je om blinde vlekken te ontdekken en nieuwe perspectieven te omarmen.
Toepassing in de praktijk
Het Vierstoelenmodel kent een brede toepasbaarheid en laat zich moeiteloos inzetten in uiteenlopende contexten.
Zo is het een waardevol instrument voor individuele reflectie: door stil te staan bij een specifieke situatie en bewust te onderzoeken welke gedachten en gevoelens daarbij opkomen, ontstaat ruimte voor inzicht en persoonlijke ontwikkeling.
Ook binnen coaching is het model goed inzetbaar. Het helpt cliënten om hun innerlijke dialoog te verkennen en verschillende perspectieven in zichzelf te herkennen en te benutten.
In intervisie- of teamsettings draagt het model bij aan een veilige en open sfeer waarin professionals ervaringen delen, elkaar bevragen en samen leren.
Wetenschappelijke onderbouwing
Het Vierstoelenmodel is geïnspireerd op het werk van onder andere Korthagen, die benadrukt dat reflectie niet alleen cognitief, maar ook emotioneel en fysiek moet zijn om effectief te zijn . Daarnaast sluit het model aan bij de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci, die stelt dat autonomie, verbondenheid en competentie fundamentele psychologische behoeften zijn .
In de onderstaande video worden de stappen nog eens uitgelegd vanaf minuut 4.40.
Hoe pas je het Vierstoelenmodel toe?
Stoel 1: Denken – De rationele waarnemer
Op deze stoel richt je je op de cognitieve aspecten van een situatie. Je onderzoekt je gedachten, overtuigingen en interpretaties.
Reflectievragen:
- Wat dacht ik op dat moment?
- Welke overtuigingen of aannames had ik?
- Hoe interpreteerde ik de situatie?
- Welke gedachten kwamen er bij me op?
Deze vragen helpen om bewust te worden van je denkpatronen en hoe deze je gedrag beïnvloeden.
Stoel 2: Voelen – De emotionele beleving
Deze stoel nodigt uit om contact te maken met je gevoelens en emoties die in de situatie aanwezig waren.
Reflectievragen:
- Wat voelde ik tijdens de gebeurtenis?
- Welke emoties kwamen er bij me op?
- Hoe reageerde mijn lichaam op deze gevoelens?
- Wat zegt deze emotionele reactie over mijn behoeften?
Het erkennen en benoemen van emoties is essentieel voor diepgaande reflectie en persoonlijke groei.
Stoel 3: Verruimend denken – De creatieve denker
Op deze stoel verken je alternatieve perspectieven en denk je na over andere mogelijke interpretaties of reacties.
Reflectievragen:
- Welke andere verklaringen zijn er voor wat er gebeurde?
- Hoe zou iemand anders deze situatie kunnen zien?
- Wat zijn andere manieren om hierover na te denken?
- Welke nieuwe inzichten kan ik hieruit halen?
Deze vragen stimuleren flexibiliteit in denken en bevorderen het vermogen om situaties vanuit meerdere invalshoeken te bekijken.
Stoel 4: Verruimend voelen – De compassievolle waarnemer
Deze stoel richt zich op het ontwikkelen van zelfcompassie en het omarmen van je gevoelens met begrip en acceptatie.
Reflectievragen:
- Hoe kan ik vriendelijker naar mezelf kijken in deze situatie?
- Wat heb ik nodig om me gesteund te voelen?
- Hoe kan ik mijn gevoelens accepteren zonder oordeel?
- Wat zou ik tegen een vriend zeggen die dit meemaakt?
Het cultiveren van zelfcompassie draagt bij aan emotioneel welzijn en veerkracht.
Door het systematisch doorlopen van deze vier stoelen, ontstaat een holistisch beeld van ervaringen, gedachten en gevoelens. Deze methode bevordert diepgaande zelfreflectie en ondersteunt persoonlijke en professionele ontwikkeling.
