Reflecteren

Reflecteren is een krachtig instrument om het effect van leerprocessen en veranderprocessen (sterk) te vergroten.

Definitie van reflectie

Reflectie is (her) interpreteren van ervaring en kennis.

Doel van reflectie

Bewust bekwaam handelen: weten wat je doet, hoe je het doet, waarom je het doet en wat de gevolgen van je handelen zijn.

Wat levert het op?

Het is een proces van bewustwording. Vaak vindt reflectie plaats na een bepaalde ervaring.
Je leert van ervaringen als je erover reflecteert.
Door reflectie bekijk je of je aannames, vooronderstellingen en zienswijzen de juiste zijn of dat je zaken ook anders kunt zien, waardoor deze zaken veranderen.
Reflectie maakt je ook bewust van je redenen waarom je doet wat je doet.
Je wordt je bewust van je tacit knowledge, je onbewuste kennis, waardoor je deze in volgende situaties makkelijker kunt gebruiken. Deze tacit knowledge deel je tijdens het reflectieproces waardoor anderen daar ook profijt van hebben.

Uitgangspunten

Reflecteren is een manier van leren. Het betekent als het ware terugblikken (jezelf een spiegel voorhouden) waardoor je je bewust wordt van je handelen, welke keuzes je hebt gemaakt, je indrukken kunt concretiseren, bepaalde aspecten van een situatie kunt onderscheiden, een samenhang zoekt en tenslotte mogelijke alternatieven zoekt voor een volgende situatie.

Voorwaarden

Door systematisch te reflecteren:

· Vergroot je je zelfkennis.
· Ben je je bewust van de emoties die in bepaalde situaties bij jou een rol spelen.
· Krijg je inzicht in hoe je daarnaar handelt.

Werkwijze

Hoe moet je reflecteren? Niet iedereen kan van nature gemakkelijk reflecteren. Korthagen (1993) heeft een schema ontwikkeld voor reflectie waarbij de volgende fasen worden doorlopen:

· Fase 1: het handelen: wat wilde ik bereiken, waar wilde ik op letten of wat wilde ik uitproberen?
· Fase 2: terugblikken op het handelen: wat gebeurde er concreet met mij, anderen? Wat wilde ik, wat deed ik, wat dacht ik en wat voelde ik?
· Fase 3: bewust worden van essentiële aspecten: wat zijn de antwoorden vanuit fase 1 en 2? Wat betekent dit nu voor mij en wat is een probleem of de positieve ontdekking?
· Fase 4: Alternatieven en keuzes: wat kan ik anders doen? Wat neem ik me voor?
· Fase 5: Uitproberen: wat ga ik nu concreet anders doen en hoe?

model_korthagen_reflecteren

Quick guide

Effectief reflecteren in vier stappen

1. Wat heb ik mij bij aanvang voorgenomen? Waarom?
2. Wat heb ik geleerd? Wat waren mijn inzichten? Waaruit blijkt dat? Wat heb ik ermee gedaan? Wat waren de effecten?
3. Waar sta ik nu? Wat heeft mij dit opgeleverd?
4. Wat neem ik mij voor? Waarom?

Definitiekwestie

Reflectie is een rationele manier van leren. (John Dewey)

Evalueren: een persoon die zichzelf evalueert vergelijkt de verwachting die hij van tevoren had met de feitelijke gang van zaken. Het gaat hierbij om het beoordelen van het uitgevoerde werkplan, welke eventuele storende factoren een rol hebben gespeeld en hoe hiermee is omgegaan. (Elshout-Mohr, 1994)

Meijers (2004) omschrijft reflecteren als: bij een probleem niet vluchten, niet vechten, geen seks, drugs en rock en roll, maar op je kont gaan zitten, niets doen en nadenken.

Vos en Vlas (2000): Reflectie is een activiteit waarbij je naar aanleiding van een gebeurtenis of situatie in dialoog treedt met jezelf en daarbij doelgericht en gerelateerd aan een vroeg of laat te ondernemen actie terugblikt op eerder opgedane ervaring.